Aralarında evlilik bağı bulunan çiftlerin ve aynı çiftten
olan çocukların bir arada yaşadığı konutlar, aile konutu anlamına gelir. Türk
Medeni Kanunu çerçevesinde de 194. Madde içerisinde düzenlenmiş olarak bu
konutun taşınmaz bir yapıya sahip olması ve eşler ile birlikte eğer varsa
çocukların beraber yaşaması gerekmektedir. Bu durumda aile üyelerinden birinin
serbestçe ve bireysel olarak bu konut üzerinde tasarrufta bulunmasını
engelleyecek şekilde aile konutu şerhi
ile bazı kısıtlamalar sağlanabilir.
Aile konutu şerhi bir özel hukuk ilkesi olarak aile bireylerinin konut üzerinde bireysel olarak kendi istekleri ve planlarınca tasarrufta bulunmasını engeller. Bu konut aileyi kuran iki eşten sadece birine ait olsa da diğer eş rıza vermeden bu konutun satışını yapamayacağı gibi konutta ipotek oluşturacak bir şekilde borca girme ya da konutu istediği herhangi bir kişiye devretme gibi işlemleri de şerh koydurma vasıtasıyla engellemek mümkündür.
Aile Konutu ve Aile Konutu Şerhi Nedir?
Aile konutu kavramı, Türk Medeni Kanunu çerçevesinde
tanımlanmış bir yapı ile ifade edilebilir. Yasa çerçevesinde de aile konutu;
evlilik bağı bulunan kişilerin tüm yaşam eylemlerini bir arada gerçekleştirdiği
ve bu şekilde yaşantılarını idare ettirerek anılar oluşturabildiği konuttur.
Yasal çerçevede aile konutu en azından evlilik bağı bulunan karı ve kocanın
birlikte yaşaması gereken konuttur. Elbette bu konut içerisinde eşlerden olan
çocuklar da bir arada yaşayabilirken, yine konutta eşlerin anne ve babaları
gibi çekirdek aileyi oluşturacak bireyler de yaşayabilir.
Aile konutu elbette taşınmaz bir yapıya sahiptir. Yani bir apartman dairesi, müstakil bahçeli bir ev, villa ya da stüdyo daire dahil olabilir. Yani mutlak bir şekilde içinde ikamet edilebilecek bir ev yapısına sahip olmak zorundadır. Keza yine bu şekilde de üzerinde aile konutu şerhi oluşturulması mümkündür. Ancak bir konutun aile konutu olarak kabul edilmesi için önemli şartlardan birisi de sadece tek bir evin bu niteliğe sahip olabilmesidir. Yani her iki eşin birden fazla tapulu konutu bulunsa dahi bu konutlardan sadece bir tanesi aile konutu olarak kayıtlara geçirilebilir.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?
Şerh kavramı, herhangi bir şeyi açıklığa kavuşturmak ve
başka bir noktadan ayırmak bir nevi de özellikle tapu kayıtlarında uyarı
oluşturmak anlamına gelir. Hukukta da çok sık kullanılan bu kavram, bir not
düşme vasıtasıyla aile konutu şerhi gibi işlemlerde önemli bir yere sahiptir.
Bu koşulun bir tapu üzerinde işletilebilmesi için çok pratik bir şekilde
eşlerden herhangi birinin Tapu Müdürlüğü’ne başvuru yapması gerekmektedir. Bu
sayede başvuru yapan eş diğer eşin kendisinin rızasını almadan bu konutta satış,
devir veya ipotek gibi bir işlem yapmasını engelleyebilir.
Aile konutu şerhi bir tapulu gayrimenkul üzerinde aile
konutu ibaresi oluştururken, bu sayede konut aileyi oluşturan üyelere ait
olarak tescillendiğinden dolayı eşlerin her ikisinin izni ve kabulü olmadan
yapı üzerinde bir tasarruf oluşturulması imkansız hale gelir. Bu pratik işlemin
gerçekleştirilmesi açısından da bazı belgelerin Tapu Dairesi’ne başvuran eş
tarafından sunulması gerekmektedir. İhtiyaç duyacak belgeler aşağıdaki listede
yer almaktadır.
- Tapu müdürlüğü öncelikle
bireylerden şerh talebi bulunduran bir dilekçe talep etmektedir.
- İşlem yapılacak
gayrimenkulün tapu kaydı sunulmalıdır. Tapulu gayrimenkulün başvuru yapan
eşlerden birine veya her ikisine ait olması gerekir.
- Evliliğin ispatını
gerçekleştirecek bir evlilik cüzdanı ya da evlilik kaydını gösteren nüfus
kayıt örneği talep edilir.
- Aile konutu olan
gayrimenkulde ikamet edildiğini gösterecek şekilde alınan bir ikamet
belgesi ya da bu konutta yaşandığını gösterebilecek su, elektrik veya
telefon gibi bir fatura belgesi ibraz edilir.
- Başvurucunun kimlik
bilgilerini doğrulamak açısından da nüfus cüzdanı veya pasaport gibi bir
evrak istenir.
Bu evraklar ile birlikte aile konutu şerhi koyulabilmesi için Tapu Müdürlüğü'ne eşlerden biri bizzat başvurabileceği gibi tapuda aile konutu şerhi yoksa istenen gayrimenkullerde tespit amacıyla Aile Mahkemesi’ne başvurulması ile de karar alınması mümkündür.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Kaldırılır?
Evlilik bağı devam eden eşlerden birinin Tapu Müdürlüğü veya
mahkeme nezdinde yaptığı başvuru sonrasında aile konut şerhi tapu sicilinde tescil edildikten sonra ilerleyen
dönemlerde farklı nedenler ile bu kaydın tapu üzerinden kaldırılması
gerekliliği de yer alabilir. Kayıtların tapu
sicilinden kaldırılması açısından eşlerin ortak bir şekilde yine Tapu
Dairesi’nde talepte bulunması ya da eşlerden herhangi birinin mahkemeye
başvurarak bu şerhin kaldırılması için başvuru yapması gerekir.
Aile konutu şerhi belirli koşullarda kaldırılması talep
edilebilecek tapu sicil kayıtları arasında yer alır. Örnek olarak yaygın bir
şekilde eşlerin boşanmak istemesi, herhangi bir eşin hayatını kaybetmesi ya da
konutun artık bir aile konutu olmaktan çıkması şerhin kaldırılması noktasında
yaygın faktörler arasında bulunmaktadır. Eğer iki eş anlaşmalı bir şekilde şerh
kaldırılması için tapuya başvuru yapamıyorsa, eşlerden biri mahkeme yoluna
giderek hukuki ve fiili sebepler sunarak olumlu bir sonuç elde etme şansına
sahiptir.
Aile konutu şerhi kaldırılması için yapılan başvurularda
örnek olarak eşler kullandıkları konutun bu nitelikten çıkmasını kendi rızaları
ile ortak olarak isteyebilirler. Bu durumda Tapu Müdürlüğü'ne pratik bir
başvuru yapılması ardından her iki eşin onayı ile işlem tamamlanabilir. Öte
yandan eşlerin boşanması ve eşlerden birinin hayatını kaybetmesi(ölüm) ile
birlikte konut üzerindeki haklar miras hukuku gereği tek kişiye geçmiş olduğu
için şerh direkt olarak ortadan kalkabilir.
Bazı gayrimenkullerde artık konut üzerinden taşınıldığı veya konutun aile üyelerinden sadece biri tarafından kullanıldığı gibi durumlarda taşınmazın aile konutu olmaktan çıkması ile karşılaşılır. Bu durumda mahkeme başvurusu yapılması ile birlikte eşlerden herhangi birisi konutun üzerindeki şerhin kaldırılmasını talep edebilir. Benzer şekilde taraflar arasındaki boşanma sürecinde veya anlaşmazlıklarda yaşanan ihtilaf durumlarında da Aile Mahkemesi üzerinde konutun aile konutu özelliğini kaybettiği ispat edilerek şerh kaldırılabilir.
Aile Konutu Şerhi Satışa Engel Mi?
Eşlerden herhangi birinin diğer eşin konut üzerinde kendi
isteğince tasarruf yapmasını engelleyebilmesi için oluşturulan aile konutu
şerhi, bu evin satış veya devrinin yapılması ya da üzerinde ipotek
oluşturulması için bağımsız hareket imkanını kısıtlar. Bu durumda eşlerden
herhangi birisi aile konutu şerhi
konulan ev satılabilir mi sorusunun cevabını merak edebilir. Elbette evin
satışının yapılması mümkün olsa da bu işlemin yapılması için her iki eşin ortak
rızasının olması gerekir. Çünkü şerh koyulan bir konutta eşlerden herhangi biri
tek başına evin üzerinde bu tip bir tasarruf oluşturamaz.
Eğer bir gayrimenkul satın almak istiyorsanız ve Tapu
Dairesi’ne gittiğinizde bu gayrimenkul üzerinde aile konutu şerhi işareti
bulunduğu ifade ediliyorsa, evin satışını yapmak için size alıcı olduğunu ifade
eden kişinin eşini de Tapu Dairesi’ne eşinin rızası ile getirmesi veya ondan
vekalet almış olması gerekir. Temel olarak aile konutu şerhi bulunması, bir
konutun satışının yapılması için engel oluşturmasa da her iki eş rıza vermek
zorundadır. Eğer eşlerden sadece birine ait bir gayrimenkul üzerinde şerh bulunuyorsa,
yine de ailenin diğer üyesi olan eşin rızası verildikten sonra satış
yapılabilir.
Eğer tapu dairesinde yaşanan bir karışıklık veya usulsüzlük nedeni ile aile konutu şerhi bulunan bir gayrimenkulün satışı eşin rızası alınmadan yapılırsa, rızası alınmayan eş hukuki haklarından yararlanabilir. Bu durumda tapu iptal davası ve tescil davası açılması mümkündür. Eğer bu tip bir dava açılırsa, tapu kütüğünde şerh bulunduğu için 3. kişi iyi niyetli olmaktan çıkacak ve mahkeme tapu kaydının iptal edilmesi ya da ipotek işlemi yapılmışsa da ipotekin terk edilmesi açısından karar verecektir. Fakat 3. kişi satış sonrası daha önce rıza vermeyen eşten de onay alarak bu onayı hukuken ibraz ederse satış geçerli hale gelebilir.
Aile Konutu Şerhi Davası Nedir?
Türk Medeni Kanunu(TMK) evlilik bağı bulunan kişilerin
aralarındaki bu bağa dayanarak herhangi birinin sahipliğinde bulunan
gayrimenkul üzerinde yine eşlerden herhangi birinin kendi tasarrufu ile ilgili
engel alması şansını sunmaktadır. Bu durumda yapılması gereken işlem bireysel
olarak Tapu Müdürlüğüne başvuru gerçekleştirilmesi veya aile konutu şerhi konulması davası açılmasıdır. Bu noktada bir
avukat desteği alınarak ilerleyiş elde edilmesi veya bireysel olarak mahkemeye
başvuru yapılması mümkündür.
Mahkeme başvuruları Nöbetçi Aile Mahkemesi’ne
gerçekleştirilirken; davacı veya davacı vekili evlilik tarihini ve evlilik
bağını gösterecek belgeler ile birlikte gayrimenkul ile ilgili belgeleri bir
araya getirir ve yazacağı dilekçe ile beraber ortada yer alan hukuki sebepleri
göstererek gayrimenkul üzerinde bir aile konutu şerhi oluşturulmasını talep
eder. Yapılan talep ile birlikte mahkeme işlemlerinin yürütülmesi için aile konutu şerhi masrafı yer
almaktadır. Zira tapu başvurularında bu işlem için bir ücret talep edilmeyip,
harç ve masraf istenmese de dava yolunda hukuki işlemler için talep edilen
ücretler bulunmaktadır.
Aile Mahkemesi yetkili olarak yerleşim yerinizdeki mahkeme olmak ile birlikte aile konutu şerhi kararı oluşturulması için bireysel veya avukat vekaleti ile başvuru yapıldıktan sonra mahkeme tarafından başvurunun incelenmesi sağlanır. İncelemede özellikle malik olmayan eş bir dava açtığı için her iki taraftan bilgi talep edilir. Harçların ödenmesi ile birlikte davanın yürütülmesi sağlanır. Genellikle hüküm Yargıtay’a kapalı bir şekilde oluşturulurken, yargılama gideri eşe ait olmak ile birlikte karar gerekçeli şekilde açıklanır.
Aile Konutu Şerhi Konulmasın Şartları Nelerdir?
Bir konutun aile konutu olması ile ilgili düzenlemeler 4721
sayılı Türk Medeni Kanunu çerçevesinde yer alırken; bilhassa 194. Madde net bir
şekilde ifadeler içerir. Ayrıca aile konutu olarak ifade edilen gayrimenkul
üzerinde aile konutu şerhi koyulması açısından da yine aynı yasanın 240.Maddesi
dahilinde mal rejimi tasfiyesi açısından konukta koruma oluşturmak ve yine 279.
Madde içeriğinde ise Miras Hukuku çerçevesinde mirasçılar arasında aile
konutunun paylaşımını sağlayabilmek maddeleri ifade edilir. Yine bir konut
üzerinde bu şehrin oluşturulması için de konutun aile konutu olup olmadığını
belirleyecek incelemeler yapılır.
Bir konutun aile konutu olarak görülebilmesi için hukuken
evlilik birliğinin bu konuda sürdürülmesi, tek bir konutun bu şekilde
kullanılması, ailenin sosyal ve ekonomik yaşantısını bu konutta sürdürmesi ve
aile bireylerinin bu konut etrafında yaşamını devam ettirmesi gerekir. Bu
durumda fiilen aile konutu şeklinde yerleşim sağlanan gayrimenkuller üzerinde
aile konutu şerhi oluşturulması mümkündür. Ancak elbette gayrimenkul tapu
kütüğünde kayıtlı olmalıdır ve eşlerin aynı yıl içerisinde değişen konutlarda
değil bu konuda ikamet etmesi gerekir.
Yasal olarak aile konutu şerhi işlemi yapılacak konutun mutlaka eşlerden birinin tapuda kayıtlı gayrimenkulü olması da gerekir. Yine başvuru eşlerden biri tarafından Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü üzerinde ya da mahkeme nezdinde yapılmalıdır. Başvuru yapıldığı süreçte evlilik fiilen ve yasal olarak devam etmek zorundadır. Bu koşullar oluşuyorsa, eşlerden biri başvuru yapma hakkına sahip olurken; boşanma gibi durumlarda boşanma davasının sonuçlanması sonrasında bu başvuru yapılamayabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Aile konutu şerhi kaç yıl devam eder?
Süreli bir şerh olmamak ile birlikte evlilik devam ettiği
sürece yani boşanma ya da vefat olmadığı sürece kayıt geçerliliğini
korur.
Aile konutu şerhi koydurmak ücretli midir?
Tapu işlemlerinde ücret talep edilmemek ile birlikte dava
yoluna gidildiğinde hukuki masrafların ödenmesi mecburiyeti yer alır.
Kadınlar eşlerinin gayrimenkulü üzerinde şerh koydurabilir mi?
Evlilik sürdüğü müddet boyunca eşlerden herhangi birinin rızası
bulunmuyorsa, gayrimenkul diğer eşe ait olsa dahi rızası bulunmayan eş tapu
başvurusu ile aile konutu şerhi koydurma hakkına sahiptir.
Aile konutu şerhi e-devlet üzerinden konulabilir mi?
İşlem e-devlet aracılığı ile Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlüğü sayfasında “web tapu işlemleri” kısmında kolaylıkla yapılabilir.
