Etriye Nedir? Ne İşe Yarar?

Betonarme yapılarda yüksek bir sağlamlık elde edebilmek ve birleşim noktalarını güçlü bir donanım ile hazırlamak geleceğe yönelik olarak sağlamlık ve güvenlik elde edilmesi için bir gerekliliktir. Günümüzde çok eski zamanlardan bu yana güvenilir bir sistem olarak da betonarme yapılarda etriye olarak bilinen önemli bir eleman kullanılır. Bu eleman sayesinde yapının güvenliğinde büyük bir koruyuculuk etkisi elde edilir.

Etriye Nedir?

Betonarme yapılarda kolon ve kiriş gibi taşıyıcı ekipmanları aktif bir şekilde çevreleyen ve bu elemanların deformasyon ile karşılaşmasını engelleyen sargı ekipmanları etriye şeklinde adlandırılır. Betonarme yapılarda her kat ile birlikte ortaya çıkan yükü taşıyan ana elemanlar kolon ve kirişlerdir. Bu iki parçanın bir arada durması yani birbirine güçlü bir şekilde bağlanarak tutuculuk etkisi oluşturması gerekir. Aynı zamanda da kendilerini çevreleyen bir donanım ile korunmaları gerekirken, bu çevreleyici donanım elemanı çelikten üretilmiş etriye parçalarıdır.

Etriye Ne İşe Yarar?

Etriye, betonarme yapılarda kolon ve kiriş betonları dökülmeden önce oluşturulan kalıplar içerisine belirli aralıklar ile yerleştirilir. Boyuna ve enine bir şekilde dökülen kolon ile kiriş gibi betonarme ekipmanlarda burkulma oranında azalmaya sahip olma ihtimali için parçaların birbirine sarılmasını ve daha güvenli bir hale gelmesini etriye sağlar. Etriye, betonarme kolon ve kirişlerde oluşturduğu bu sarmalayıcı etki sayesinde koruyuculuk etkisi de ortaya çıkarırken, aşağıda ifade edilebilecek değişen görevleri de yerine getirir.

Boyuna bir şekilde oluşturulan betonarme donatı hazırlanırken düzgün ve dik bir duruş elde edebilmek açısından kalıplara etriye eklenir.
Kolon yükseldiği eksende üst üste binen beton donanımı nedeni ile bir yük ile karşılaşırken, bu yükün oluşturacağı bozulmayı engelleyebilmek açısından etriye kullanılır.
Etriye kirişlerin karşılaştığı kesme kuvvetinin karşılanmasını sağlayarak koruyuculuk oluşturur.
135^o bükme açısı ile hazırlanan etriye bir kanca oluşturacak şekilde kullanıldığında koruma görevini yerine getirir.
Kolon ve kirişlerde burkulma ya da çatlama ihtimallerini engeller.
Sık olarak kullanıldığında daha yüksek bir sünek oranı ortaya koyarken, daha yüksek bir dayanım artış oranı da elde edilir.

Betonarme yapıların ana ayrıntılarını oluşturan kolon ve kirişlerde eğilmiş inşaat çeliği formatında kullanılan etriye başka bir ismi ile enine donatı olarak da adlandırılır. Kolon ve kirişlerde belirli aralıklar ile kalıp içerisinde yerleştirildiğinde burkulma, deprem hasarı ve kesme kuvveti gibi faktörlere karşı büyük bir koruma oluşturmaktadır. Etriye kullanıldığı noktada özellikle kesme gerilmesini taşırken, betonun yan alanlardan desteklenmesinde büyük bir katkı oluşturur.

Betonarme ekipmanlarda oluşturulan donatımın belirli bir çerçeve içerisinde dik ya da yatay tutulması için etriye önemli bir işleve sahiptir. Çünkü kolon ve kirişlerde kalıp içerisinde betonun istenilen şekilde muhafaza edilmesine yardımcı olur. Özellikle kolonlarda dikey yapının korunmasını ve bozulmamasını sağlar. Kalıp içerisinde dökülen beton harcının kuruma sonrasında dahi dağılmadan istenilen formda kalmasını bu ekipman oluşturur. Kirişlerde de aderans artışı bu sayede sağlanırken, hem kiriş hem kolonlarda deprem dayanıklılığı için önemli bir artı sağlamaktadır.

Çift Etriye Nedir?

Deprem dayanıklılığı açısından betonarme yapılarda kolon ve kirişlerin çatlamasını engelleyecek ve korunmasını sağlayacak şekilde etriye çok önemli bir donanım anlamına gelmektedir. Bazı noktalarda ise bu ekipmanın çift etriye olarak kullanım gerekliliği bulunmaktadır. Çünkü çift etriye daha yüksek bir sünek oranı ortaya koyarken, aynı zamanda da daha büyük bir dayanıklılık avantajı sağlar. Ayrıca çift etriye kullanıldığında, serbest açıklık ve adım aralığında küçülme imkanı elde edilir.

Deprem Yönetmeliği’nde Etriye

Betonarme yapılarda etriye kullanımı gerçekleştirilecek ise bu kullanım için yapılacak tasarım ve sonrasında montaj işleminde mutlaka uyum elde edilmelidir. Hazırlanan etriye ekipmanlar, montaj edilirken, statik anlamda belirlenen değerlerin dışına çıkmamak önemlidir. Çünkü günümüzde inşaat piyasasında bazı yapılarda daha düşük miktarda etriye kullanımı sağlanarak, maliyet tasarrufu elde edilmeye çalışılmaktadır. Ancak özellikle deprem yönetmeliği gereği tek bir etriye fazla olduğunda dahi yapıyı koruyabilen bir durumdur.

Deprem ülkemizin kaçınılmaz gerçeklerinden biri olarak ön plana çıkarken, Türkiye genelinde betonarme yapılarda mutlak bir şekilde etriye kancaları 135^o olarak bükülmelidir. Bu sayede montaj sırasında boyuna donatılarda eksiksiz bir sarma sağlayabilmelidir. Deprem gibi bir afet yaşandığı sırada kolon ve kiriş noktalarının birleşmesi ile birlikte yapının yıkıma uğramaması için kolon etriyesi kiriş ne kadar yüksekse ona göre sarılmalıdır. Çünkü iyi bir sarma yapılmamış ise taşıyıcılarda eklemler oluşabileceği için bina riskli bir şekilde göçebilir.

Etriye ekipmanlarının tasarımı gerçekleştirilirken en önemli ayrıntılar arasında kol boyu, adım ve sıkılaştırma bölgesi yer alır. Bu noktada da yönetmeliklere bağlı olarak ayrıntılar belirlenmiştir ve mutlaka bu ayrıntılar uygulanmalıdır. Deprem yönetmeliği çerçevesinde de kolonlar ve kirişler için etriye önemli bir ayrıntı olarak ifade edilmektedir ve mutlaka doğru tasarım ile montajlarının yapılması gerekir. Deprem yönetmeliğinde yapı elemanlarının birbirine bağlandığı noktalarda kuvvet artısı sağlayacak ve yükü üstüne alabilecek şekilde düzenleme oluşturan etriye ekipmanlarının kullanılması zorunluluğu ortaya koyulmaktadır.

Deprem yönetmeliği bağlamınca etriye, kolonlarda alt ve üst uçta kullanılırken; çift etriye yöntemi ön plana çıkar. Sarılma uzunluğu, kol uzunluğu ve yükseklik gibi ayrıntılar yönetmelikte belirlenirken, kirişlerde de benzer bir yapı ile işlem gerçekleştirilir. Betonarme kirişlerde kolon yüzey noktasından başlayacak şekilde kiriş yüksekliği ne kadarsa bunun iki katı gibi bir uzunlukta sarılma bölgesi belirlenir. Bu bölgeye bağlı olarak da özel bir şekilde deprem etriyesi kullanımı gerçekleştirilir. Bu sayede deprem gibi beklenmedik ağır afetlerde kolon ve kirişler yüksek bir bağlantı dayanıklılığı elde ederek yapının ağır bir hasar ile karşılaşmasını engeller.

Etriye, deprem sırasında çok önemli bir göreve sahip olurken; yatay ve dikey yüklerin karşılaşacağı etkiyi düşürmek ve depremin kolon ile kirişlerde oluşturduğu zorlamayı engelleyerek binayı ayakta tutmak için kullanılır. Deprem sırasında oluşan yüksek gerilim betonda çatlama nedeni ortaya çıkarırken, bu çatlamayı ve betonun dağılmasını engellemeyi etriye ekipmanları sağlar. Esneklik kazanabilecek betonarme yapılarda depremin daha iyi bir şekilde atlatılması ve yıkılma riskinin düşürülmesi, binalarda ani çökmenin engellenmesi ve bütünlüğün korunması için etriye temel bir deprem ekipmanı olarak da kullanılır.

Deprem nedeniyle sağlam bir konut bulmak, hepimizin temel ihtiyacı. Bu nedenle özellikle konut alırken emlakçı seçiminize dikkat etmeli, gayrimenkul uzmanından detaylı bilgi almanız fayda sağlayacaktır.

Sık Sorulan Sorular

Etriye nedir ne işe yarar?

Etriye; betonarme yapılarda kolon ve kiriş benzeri taşıyıcı elemanları çevreleyen ve bu elamanların deforme olmasını engelleyen demir sargı elemanlarıdır.

Etriye uçları neden 135 derece kıvrılmalıdır?

Etriye uçlarının 135 derece kıvrılmasının temel nedeni kiriş ve kolonların kesme kuvvetlerine karşı daha fazla direnç sağlamasıdır. Bu sayede yapının taşıma kapasitesi artar.

Etriye kaçlık demirden yapılır?

İnşaat demirinin en az 6 tane 14’lük ya da 4 tane 16’lık olması gerekir. Etriyenin de en az 8’lik olması gerekir.

Etriye için kanca boyu nedir?

Etriyelerin kanca boyu uygulamaları 900’lük ya da 1350’lik şekilde yapılır.

Etriye çeşitleri nelerdir?

Etriye çeşitleri geometrik şekillere göre ayrılır. Bunlar genel olarak kare, dikdörtgen, daire, çokgen ve fretli etriyedir.