Hali kelimesi, Arapça kökenli olmak ile birlikte Türkçede
ıssız, tenha veya işlenmemiş gibi anlamlara gelmektedir. Bu durumda Türkiye
sınırlarında gayrimenkul sektörü açısından bakıldığında hali arazi ne demek sorusu için elbette içinde bir şey olmayan boş
arazi kavramı akla gelebilir. Ancak bu tarz bir arazinin nitelikleri,
işlevleri, neler sağlayabileceği ya da nasıl yararlanılabileceği gibi tüm
ayrıntılar ayrı ayrı incelenebilir.
Genellikle tarım ve ziraat açısından bir öneme sahip olan arsalar yani imar vasfı kazanmamış toprak parçaları hali arazi gibi bir kavram ile açıklanır. Yani kırsal alanda bulunan bilindik tarım arazileri ve meralar bu tanıma uyarken, üzerinde bitki yetiştirme işleri yapılan, hayvanların beslenebildiği ve bilhassa kırsal kesim halkı için önem oluşturan gıda üretim alanlarıdır. Bu alanlar bu tip faaliyetler için fayda oluşturduğu gibi devlet tarafından farklı politikalarda önem arz edebilir.
Hali Arazi Nedir?
Hali kelimesinin karşılığı boş ve işlenmemiş anlamına gelmek
ile birlikte hali arazi kavramı bu durumda içerisinde herhangi imarlı bir
konut, konteyner veya hiçbir yapı bulunmayan boş arazi anlamına gelmektedir.
Yani bu arazi herhangi bir fonksiyonel işlev için kullanılmayıp, tarım ve
hayvancılık için fayda sağlayabilen arazidir.
Hali arazi özellikle kırsal kesimlerde tarım faaliyetlerini
yürütmek için tercih edilen toprak parçasıdır. Gerek köylü gerek kentli sınıf
bu arazilerde sebze, meyve, hububat ya da bitki yetiştiriciliği
gerçekleştirebilir ve bu sayede toplum için gıda üretimi ve gelir elde edecek
şekilde tarım faaliyeti yürütebilir. Aynı zamanda küçükbaş ve büyükbaş
hayvanların otlatılması ve yetiştirilmesi için bu tip araziler kullanılırken,
bu sayede yün, süt ve et gibi hayvansal ürünlerin üretilmesi açısından da bu araziler
önemli bir işlev oluştururlar.
Çevresel açıdan bakıldığında hali arazi kullanımı sayesinde tarım uygulamaları gerçekleştirilerek toprak verimi konusunda bazen avantaj bazen dezavantaj elde edilmektedir. Çünkü bilinçsiz bir şekilde ve kontrolsüz şekilde bu toprak parçalarında tarım uygulanması ve aşırı sulama ya da gübreleme yapılması toprağı kirletebilmekte bazen de çevredeki su kaynaklarını kirleterek sağlıksız bir şekilde tarım yapılmasına da neden olabilmektedir. Ancak öte yandan bilinçli kullanım gerçekleştirdiğinde de bölgede toprak erozyonu ve toprak veriminin düşmesi engellenirken faydalı bir şekilde ürün çıktısı elde edilebilmektedir.
Tapuda Hali Arazi Ne Demek?
Tapu kayıtlarında bir toprak parçası hali arazi terimi ile
tescil edilmişse, bu arazi içi boş ve herhangi bir yapı bulunmayan arazi
anlamını oluşturmaktadır. Çünkü devlet tarafından bu arazilere imar
verilmemiştir ve arazi boş bir kritere sahiptir.
Tapu kayıtlarında bir arazinin hali arazi olarak kayıt
edilmiş olmasının altında genellikle geleneksel bir yapı yer alır. Aslında halk
tarafından ve özellikle kırsal kesim yaşayanları tarafından bu topraklarda
tarım ve hayvancılık yapılsa da bu topraklarda gelenek icabı inşa, modern tarım
veya ağaç yetiştiriciliği bulunmayabilir. Hiçbir özel sahibi bulunmayan ve
tamamen boş olan ve sahipliği sadece devlete ait olan bu topraklar bazı
koşullarda vatandaşlar tarafından kiralık veya satın alma yöntemi ile sahiplenilebilir.
Tapu kayıtlarında da işlenebilecek şekilde hali arazi değişen türlere ayrılır ve bu türlerin her birinin farklı bir tanımı yer alır. Örnek olarak su hali arazi su kenarında bulunurken, kuru hali arazi ise kurak bir bölgede yer alır. Benzer şekilde ormanlık bölgelerde de hali arazi bulunabileceği gibi dağlık bölgelerde ya da akarsu kenarındaki bölgelerde de hali arazi çeşitleri yer alabilir. Arazinin sahip olduğu bu vasıf, kiralama veya satın alma talep eden kullanıcıya bir avantaj sunabileceği gibi kırsal halkın da geçici değerlendirme gerçekleştirmesinde önemli avantajlar oluşturabilir.
Hali Arazi Satın Almanın Şartları Nelerdir?
Türkiye'de hali arazi satın alabilmek açısından 208 No.lu
Milli Emlak Genel Tebliği dahilinde ifade edilmiş dört farklı maddenin
karşılanması zorunluluğu bulunmaktadır. Üstelik bu maddelerden sadece bir
tanesi dahi karşılanmadığında araziye sahip olma imkanı bulunmamaktadır.
208 No.lu Milli Emlak Genel Tebliği dahilinde yer alan 4
farklı madde aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
- İlk şart yasa tarafından
belirlenmiş bir sınır içerisinde hali arazi bulunmasıdır. Bu sınırlar ise
tebliğin 11. maddesinde net bir şekilde açıklanmaktadır.
- Bir diğer şart arazi
üzerinde satın alındıktan sonra dahi mutlaka tarımsal faaliyet yapılması
zorunluluğu olmaktadır. Yani tüm koşulları karşılayarak bu araziyi satın
aldığınızda, arazi üzerinde meyve veren bir ağaç, bitki ya da sebze meyve
yetiştiriciliği yapılması zorunludur. Çünkü satın alındıktan sonra arazide
tarım yapılmıyorsa, hayvancılık ve otlatma gibi faaliyetlere dahi izin
verilmemek ile birlikte özellikle yapı inşası asla mümkün değildir.
- Üçüncü sıradaki şart tapu
kütüğünde tarımsal nitelik açısından bir kayıt işlemesidir. Örnek olarak
kütükte bu arazi elma bahçesi şeklinde işlenmişse, siz bu elma ağaçlarını
sökerek yerlerine fıstık ağacı veya ceviz ağacı dikemezsiniz. Bulunan
vasıf neyse bu vasıf ile tarım faaliyeti devam ettirme mecburiyeti yer
alır.
- Son sıradaki şart
açısından ise arazinin halihazırda da tarım amacı ile kullanımda bulunması
gerekmektedir. Yani gayrimenkulün tapu kütüğünde cinsi tarım arazisi
şeklinde geçse bile bu arazi tarım için kullanılmıyorsa, devlet size
satışını gerçekleştirmez.
Görüldüğü çerçevede hali arazi katı koşullar ile temin edilebilen ve bu koşullar tamamlandığında ise devletin vatandaşa kullanım için imkan tanıyabildiği bir toprak parçasıdır. Bu hali ile birlikte özellikle daha önce tarım yapılmış ve bilhassa Türkiye'nin birçok bölgesinde zeytin yetiştirmek için kullanılmış hali arazi kayıtları halen sahiplenildikten sonra dahi zeytin yetiştiriciliği için kullanılarak Türkiye'de tarıma ve ticarete dayalı ürün geliştirilmesine büyük katkılar sağlamaktadır.
Hali Arazi Avantajları
Hali arazi satın alabilmek için hangi kentte bulunursanız
bulunun başvuruları il sınırlarındaki Mal Müdürlüğü, Ziraat Bankası şubesi veya
Defterdarlık üzerinden gerçekleştirebilirsiniz. Hatta internet bankacılığı
dahilinde de yine Ziraat Bankası kullanılarak “2B ve tarım arazileri tahsilat
hesabı” üzerinden başvuru yapılması mümkün olmaktadır. Başvuru yapılırken
sadece kimlik fotokopisi, başvuru ücreti dekontu, veraset ilamı örneği ve noter
tasdikli yazılı muvafakat ile evraklar tamamlanabilir.
Bu tip bir araziyi satın almanın sağlayabileceği avantajlar
arasında devletin yürüttüğü tarım politikalarının ortaya koyduğu faydalar
bulunmaktadır. Çünkü devlet bu arazileri kullanılabilir ve verimli bir hale
getirmek için geliştirdiği politika ve destek programlarıyla özellikle çiftçiye
teşvikler sağlamaktadır. Örneğin ceviz bahçesi olarak ekilmiş ve bu şekilde
tapu kayıtları işlenmiş bir hali arazi alınarak yine ceviz bahçesi olarak
kullanılmaya devam edildiğinde devlet satın alan kişiye ekonomik ve sosyal
açıdan destekler sağlayabilmektedir.
Tarım ve hayvancılık açısından ekonomide büyük bir yere sahip olan bu tip araziler, yerel ekonomiye sağladığı katkı kadar çevreye de katkı sağlamakta ve tarım alanlarının yitip gitmesini engellemektedir. Doğal kaynaklar sayesinde yani arazi etrafındaki ormanlar ve su kaynakları sayesinde ekolojik bir katkı sağlanırken, ekonomik anlamda da tarım ve hayvancılık ürünleri ile ülkeye girdi sağlanması mümkün hale gelmektedir. Çevreyi koruyacak bir şekilde kullanılabilecek bu arazilerde hali arazi ne demek tanımında ifade edilen vasıfsız ve boş kavramı yerine artık mantıklı ve işe yarar toprak parçaları elde edilmekte ve devlet vatandaşı destekleyerek ülkeye katkı da sağlamaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Hali arazi satın alınabilir mi?
Yönetmelikler gereği ortaya koyulan şartların karşılanması
ile birlikte her kentte bu araziler satın alınabilir.
Hali arazi kimindir?
Ülke sınırları içerisinde sahipsiz ve boş bir şekilde
tanımlanan bu arazilerin mülkiyeti tamamen devlete aittir.
Hali arazi imar alır mı?
Bu tip araziler tamamen tarım ve hayvancılık amacına sahip
olarak kayıt edildiği için imar izni çıkmaz.
