Ticari mallar ve gelire tabi mallar ve ürünlerin devredilmesi ve alım/satım işlemlerinin yapılması sırasında devlet işlemden dolayı bir masraf talep ederken, harç ödemesi yapılır ve bazı vergi ödemeleri gerçekleştirilir. Yine alım/ satım işlemleri sırasında devlete ödenen vergi çeşitleri arasında değer kazanç vergisi ödemesi de bulunmaktadır.
Değer Kazanç Vergisi Nedir?
Değer kazanç vergisi veya bilinen tam adı ile değer artış
kazancı vergisi, mal ve ürünlerin satışını gerçekleştiren kişiden tahsil edilen
bir çeşit vergidir. Alış tarihinden sonra 5 yıl geçtiğinde bir mal/ürün değer
artışı gösterirken, eski ile yeni değer arasında ortaya çıkan bu fark
bağlamında satışı yapan kişi belirtilen bu vergiyi öder.
Değer kazanç vergisi yasal olarak Gelir Vergisi Kanunu’nun
80. Maddesi dahilinde ifade edilmiştir. Yasa gereği yine miras ya da bağış yolu
ile sahip olunan mallar dışında mal/ürün satın alınmasından itibaren 5 yıl
geçmeden satışı tekrar yapılırsa, satışın gerçekleştirildiği yılın istisna
tutarı göz önünde tutularak bir kazanç elde ediliyorsa bu vergi uygulanır. Yani
verginin belirlenmesinde resmi olarak alım yaptığınız tarih yani resmi belge
üzerinde yazan tarih önem kazanmaktadır.
Eğer aldığınız varlığın 5 yıl öncesinde de alan kişi olarak bu varlığa geçici süreli sahipseniz ve kullanıyorsanız, bu hali bir fatura ya da belge ile ispat edebilirseniz, varlığın alındığı tarih kullanılmaya başlanan tarih olarak kabul edilir. Bazı durumlarda da örneğin; gayrimenkullerde kentsel dönüşüm ile birlikte bir gayrimenkul yenilendiğinde mevcut yasa çerçevesinde tapu sahip değişikliği ya da tapu cins değişikliği halinde bu tarihten itibaren 5 yıl olacak şekilde başlatılabilir.
Değer Kazanç Vergisi Hesaplama Yöntemi
Değer kazanç vergisi hesaplamaları için ana ölçekler her yıl
Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) tarafından açıklanan Yurt İçi Üretici Fiyat
Endeksi(Yİ-ÜFE) rakamlarına göre hesaplanmaktadır. Yurt içi üretici fiyat
endeksi rakamları, Türkiye'de her aybaşında açıklanırken; hesaplamada bir
önceki ay açıklanmış olan oran kullanılır. Hesaplamanın gerçekleştirilmesi için
ihtiyaç duyulan diğer veriler ise mal/ürün/varlığın hangi fiyattan alındığı,
hangi tarihte alındığı, hangi fiyattan satıldığı, hangi tarihte satıldığı ve
işlemler için yapılan giderler olacaktır.
Günümüzde birçok noktada online anlamda kullanılabilir
şekilde değer artış kazanç vergisi
hesaplama araçları bulunmaktadır. Bu araçlar üzerinde bahsedilen verilerin
girilmesi ile birlikte Gelir Vergisi Kanunu 80. Maddesi kapsamında ödenmesi
gereken vergi hesabı kolaylıkla yapılabilmektedir. Bireysel olarak satışı yapan
kişiler basit bir yöntem ile kendileri de bu hesaplamayı gerçekleştirme şansına
sahiptir. Bu açıdan aşağıdaki işlem aşamaları takip edilebilir.
- Öncelikle satış tarihi göz
önünde tutularak, 1 önceki ay açıklanmış olan yurt içi üretici fiyat
endeksi rakamı ele alınır. Sonrasında ise alım yapılan tarihten 1 ay
önceki yurtiçi üretici fiyat endeksi oranı ile birbirine bölünür.
- Örnek olarak bir bölüm
işleminde 2025'in Mart ayında satış yapılmış ise 2025'in Şubat ayı endeks
oranı alınır ve 2023'ün Şubat ayında alınmış ise 2023 Ocak ayı endeksi
alınarak bölümleme yapılır.
- Elde edilen rakam ile alım
yaptığınız fiyat çarpılır. Bu hesaplama alınan varlığın güncel fiyatını
ortaya çıkarır.
- Sonraki aşamada satmış
olduğunuz fiyat içerisinden güncel fiyat çıkarılır.
- Ortaya çıkan son rakam
içerisinden bulunduğunuz yılın istisna bedeli düşüldüğünde vergiye tabi
olacak tutar tespit edilir.
- Son aşamada bulunduğunuz
yılın belirtilen vergi tarifesi yüzdeleri ile elde ettiğiniz rakam
üzerinden vergi miktarını belirleyebilirsiniz.
Gayrimenkul Değer Kazanç Vergisi Nedir?
Değer kazanç vergisi gayrimenkuller için de uygulanan bir
işlem türü olmak ile birlikte gayrimenkulün elden çıkarıldığı tarihte alım
tarihi üzerinden 5 yıl geçmiş ise aradaki kazanç farkına göre hesaplanan vergi
türüdür.
Değer artış kazancı vergisi genel olarak da gayrimenkul
tarzında alım/satım tarihi arasında büyük bir farklılık ve kazanç oluşturan
varlıklarda uygulanır. Hatta gayrimenkul piyasasında bu vergi emlak değer kazanç vergisi gibi bir
isim ile de adlandırılır. Örnek olarak sadece yatırım amaçlı bir şekilde bir
evi bugün 4 milyon ₺ gibi bir rakama satın aldığınızda, bundan 5 sene
sonrasında belki de 10 milyon ₺ gibi bir rakam ile satış
gerçekleştirebilirsiniz. Eğer hesaplamalarda aradaki bu farktan dolayı yüksek
bir kazanç ortaya çıkıyorsa, bu kazanç nedeni ile vergi ödemesi
gerçekleştirilir.
Verginin hesaplama işlemi gayrimenkul alım satımlarında da
aynı şekilde uygulanır ve sadece bedelsiz bir şekilde anne baba tarafından
çocuğa ev bağışlanması ya da miras yolu ile bir evin kazanılması durumlarında
vergi hesabı yapılmaz. Özellikle de vergi hesabı yapılması için elde edilen
gelir istisna haddi üzerinde bulunmalıdır. Bu noktada istisna haddi Gelir
İdaresi Başkanlığı(GİB) tarafından her yıl açıklanan alım satım arasındaki fark
standardıdır.
Yasal olarak açıklanan istisna haddi aslında vatandaşın özellikle gayrimenkul alım satım işlemlerinde son 5 yıllık dönem içerisinde kazandığı paranın haklı olup olmadığını ortaya koyar. Örneğin, 2025 dahilinde eğer bir gayrimenkulü 5 yıllık süre sonrasında satmış iseniz elde ettiğiniz kazanç 120.000 ₺ altında ise bir vergi hesabı gerçekleştirilmez. Ancak elde ettiğiniz kazanç istisna haddi üstünde çıkarsa, beyanname vermeniz ve hesaplanan vergiyi ödemeniz gerekir.
Değer Kazanç Vergisi Hakkında Önemli Noktalar
Gayrimenkuller
başta olmak üzere yıllar içerisinde değer kazanarak satıldığında kazanç ortaya
koyan mallar ve varlıklarda değer kazanç vergisi hesabından ödenmesine kadar
birçok ayrıntıya dikkat etmek gerekir. Örneğin; satış yaptıktan sonra istisna
haddi üzerinde bir kazanç elde ediyorsanız, bu kazancı beyan etmeniz ve
hesaplanan vergiyi iki taksit şeklinde ödemeniz gerekir.
Değer kazanç vergisi beyan edildikten sonra hesaplandığı
koşulda her yıl ilk taksiti Mart ayında ve ikinci taksiti ise Temmuz ayında
olacak şekilde tahsil edilir. Vergi mükelleflerinin bu ödemeleri GİB web
sayfası üzerinde online olarak gerçekleştirmeleri mümkündür. Ayrıca bugün
anlaşmalı bankalar tarafından sunulan mobil uygulamalarda veya şubeler üzerinde
ödemeler hem peşin hem banka kartı hem de kredi kartı kullanımı ile
gerçekleştirilebilmektedir.
Gayrimenkuller bazında bakıldığında değer artış kazancı
vergisi uygulanması için hesaba alınan gayrimenkuller arasında bina, taş ocağı,
arazi, gemi payı ve gayrimenkul sınıfındaki tescil edilmiş haklar yer alır. Bu
tip gayrimenkuller satın alım tarihinden sonra 5 yıl içerisinde satıldıkları
durumda elde edilen kazanç üzerinden değer kazanç vergisi hesabı ile vergi
ödemesi mecburiyet ortaya çıkar. Özellikle de bu vergi hesaplamaları işletmeler
bazında ve büyük alım satım işlemlerinde daha bariz bir şekilde görünür ve
büyük oranlarda vergi ödemeleri ile karşılaşılabilir.
Kazanç amacı güderek gayrimenkul alım satım işlemleri gerçekleştirenlerin ve işletmelerin değer kazanç vergisi konusunda bilgi sahibi olması ve işlemlerini bu yönde gerçekleştirmeleri her zaman avantaj sağlar. Yükümlülükleri yerine getirerek özellikle işlemler öncesinde bilgi sahibi olacak şekilde araştırma yapmak hatasız bir şekilde işlemleri tamamlamak ve vergi konusunda sıkıntı yaşamamak noktasında fayda oluşturabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Değer kazanç vergisi
nedir?
Gayrimenkul gibi varlıklarda 5 yıl içerisinde yeniden satış
yapılması durumunda elde edilen kazançtan ötürü hesaplanabilen vergi
türüdür.
Gayrimenkul 5 yıl
önce satılırsa vergi hesaplanır mı?
Ev gibi bir taşınmazı 5 yıl dolmadan satışa çıkarırsanız,
elinize geçen kazanç üzerinden vergi zorunluluğu ile karşılaşırsınız.
Değer artış kazancı
vergisi beyanı yapılmazsa ne olur?
Vergi beyan edilmediğinde daha sonradan devlet tarafından
tespit edilirse, eksik beyan edilen vergi üzerine gecikme cezası eklenerek
tahsil yapılır.
