Bireylerin taşınır veya taşınmaz üzerinde direkt olarak
hakimiyet sağlayabilme ve herkese karşı haklarını kullanabilme yetkisi ayni hak
olarak ifade edilir. Ayni hak türleri içerisinde ise en önemli kavramlardan
birisi mülkiyet hakkı olarak bilinir. Taşınır ya da taşınmaz bir mülk üzerinde
bireyin bir hakkının bulunması ve bu hakka istinaden bu menkulü veya gayrimenkulü
satma, kullanma veya fayda elde etme hakkı bir mülkiyet hakkıdır.
Mülkiyet hakkı, gerçek veya tüzel kişiler tarafından bir
gayrimenkul veya bir eşya ile bu değerleri tamamlayacak parçalar üzerinde yer
alabilir. Örneğin; bir evin pencereleri bu evi bütünleyici parçalar olarak
görüldüğü için kişi ev üzerinde mülkiyet hakkına sahip olduğunda elbette
pencereler hakkında da mülkiyet haklarını kullanma şansına sahip olur. Bu
hakkın ise yasalar çerçevesinde nasıl elde edildiği, nasıl kullanıldığı ve
nasıl ihlal edilebileceği gibi ayrıntılar ayrı ayrı incelenebilir.
Mülkiyet Hakkı Nasıl Elde Edilir?
Birey veya kurumların mülk üzerinde bir hak elde edebilmesi
için yararlanabilecekleri birbirinden farklı yöntemler aşağıdaki şekilde
sıralanabilir.
- Tescil veya tescil öncesi
elde etme; mülkiyet hakkı kazanma yöntemleri arasında önemli bir
yöntemdir. Örneğin; birey bir gayrimenkulü satın alarak tapu işlemlerinde
tescil ettirdiğinde artık bu gayrimenkul mülkiyet hakkı ile bir kişiye
devir olur. Bu durum benzer şekilde eğer bir gayrimenkul size miras
kalmış, mahkeme kararı ile verilmiş veya kamulaştırma hakkı kazanmış ise
tescil yapılmadan dahi mülkiyet hakkı sağlar.
- Asil olarak devir ile
kazanma işlemi ise bir gayrimenkulün kişiler arasında devir elde etmesi
ile ortaya çıkar. Örneğin; bir gayrimenkulü satın alırken ya da bir
gayrimenkul size miras kalırken devir tamamlandığında artık mülkiyet hakkı
elde edilir. Çünkü daha önceden bu gayrimenkulün mülkiyet hakları
başkasına ait olsa da devir edildiği için artık mülkiyet hakkı
kazanılır.
- Bazen miras vasıtasıyla
arka planda kalan gayrimenkullerde olağanüstü zaman aşımı ile kazanma gibi
bir yöntem görülebilir. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu çerçevesinde 713.
Madde üzerinde ifade edildiği kapsamda bu yönde bir hüküm bulunmaktadır.
Kişi bir taşınır veya taşınmaz üzerinde olağanüstü zaman aşımı sayesinde
bazı şartlara bağlı olarak mülkiyet hakkı elde edebilir. Eğer bir taşınmaz
20 yıl ya da daha uzun bir vakit kapsamında zaman aşımına uğramışsa
mülkiyet hakkı imkanı doğurur.
Mülkiyet Hakkı Nasıl Kısıtlandırılabilir?
Kişi yasalar gereğinde bir gayrimenkul ile ilgili mülkiyet
hakkı elde ederek özgürce kullanım ve faydalanma şansı sağlasa da Türk Ceza
Hukuku çerçevesinde bazı koşullar gereği mülkiyet hakkı kısıtlama ile
karşılaşabilir. Örneğin; kamu yararı sonucunda bir mülkiyet kamu için yerel
yönetimler tarafından sizden ücreti karşılığında alınabileceği gibi toplum
yararı sonucunda da mülkiyetin el değiştirmesi mecburiyeti bulunabilir.
Günümüzde Anayasa’nın 13. Maddesi çerçevesinde hangi durumlarda kişi mülkiyet
haklarının kısıtlamaya uğrayacağı ve uğrayabileceği belirtilmektedir.
Mülkiyet Hakkı İhlali Nedir?
Kişinin mülkiyet hakkına sahip olması ve bazı durumlarda bu
hakkın kısıtlanması gibi durumlar dışında mülkiyet hakkının ihlali gibi
problemler ile de karşılaşılması mümkündür. Bazı durumlarda birey bir eşya ya
da taşınmaz üzerinde mülkiyet hakkına sahip olsa da dış kaynaklar nedeni ile
fayda elde edemez veya kullanım sağlayamaz. Özellikle gayrimenkullerde bu sıkıntıları
ortaya çıkaran engeller ve kaynaklar mülkiyet hakkı ihlali doğurmaktadır.
Örnek olarak bir gayrimenkule sahip olduğunuzda kira geliri
elde etmek için kontrat karşılığında gayrimenkulü bir kiracıya teslim
edebilirsiniz. Ancak kiracı düzenli bir şekilde ve tam zamanında kira
ödemelerini yapmadığında mülkiyet hakkı ihlal edilmiş olur. Mülk sahibi
istenilen zamanda ve istenilen miktarda kiralama bedelini tahsil edemediğinde
elde edeceği fayda, zarara uğramaya başlar.
Mülkiyet hakkı ihlali bazen bir mahkeme kararı nedeni ile
ortaya çıkabilir. Bireyler arasındaki davalar sonucunda borç alacak meseleleri
gibi problemlerde hukuksal süreçler ihlal kararı doğurabilir ve bazen mülk
sahibi cezai işlem nedeni ile haklarını kullanmaktan alıkonulabilir. Bazen ise
dış kaynaklı müdahaleler mülkiyet hakkının kullanılmasını engelleyebilmektedir.
Örneğin; bir evin yanı başında gerçekleştirilen bir inşaat veya kazı çalışması
evinizi kullanmanızda size problem oluşturabileceği için bu durum bir mülkiyet
hakkı ihlalidir.
Mülkiyet Hakkı Neden Önemlidir?
Türkiye sınırlarında her ülke vatandaşı ekonomik anlamda
özgürlüğe sahip olduğu gibi güvenliğinin sağlanması talebini de her zaman
ortaya koyabilir. Bu durumda mülkiyet hakkı bireyin bir eşya veya taşınmaz
üzerinde en geniş yetkilere sahip olmasını ve yasal çerçevede bu hakları
kullanmasını sağlar. Devlet nezdinde ise mülkiyet hakkı korunması gereken bir
haktır ve yasalar bu hakkı korumak için geliştirilmiştir. Bilhassa
taşınmazlarda mülkiyet hakkının tüm detayları ile ilgili de Premar üzerinden bilgilendirme
alınabilir.
